Świąd odbytu

Świąd odbytu jest schorzeniem występującym u około 5% populacji. Nasilenie świądu może być łagodne, w niektórych zaś przypadkach przybiera tak gwałtowny charakter, że staje się trudny do zniesienia. Świąd odbytu określany najczęściej przez pacjentów: swędzeniem, paleniem czy pieczeniem, potrafi uniemożliwić choremu pracę, sen czy wypoczynek. Może spowodować ciężkie zaburzenia emocjonalne. Zwykle nasila się latem i częściej występuje w nocy. Skóra wokół odbytu staje się zaczerwieniona, pogrubiała, sącząca surowiczo-krwistą wydzieliną.

Znaczne nasilenie świądu w istotny sposób upośledza codzienną jakość życia pacjentów. Etiologia i patogeneza świądu odbytu jest nadal niejasna i słabo poznana. Świąd pierwotny jest reakcją na bodziec wyzwalający zapalenie skóry wokół odbytu. Niezależnie od etiologii objawem wspólnym jest rumień wysiękowy (wyprysk, egzema). Za świąd idiopatyczny uważa się świąd, w którym nie można znaleźć organicznej przyczyny choroby. W otaczającym nas środowisku z każdym dniem wzrasta ilość alergenów pokarmowych, chemicznych i nowych materiałów syntetycznych, z którymi każdy z nas mając kontakt może doświadczyć pojawienia się objawów świądu odbytu. Spośród najczęstszych przyczyn świądu wymienia się:

• choroby odbytu (szczelina odbytu, choroba hemoroidalna, ropień i przetoka okołoodbytnicza, wypadanie odbytnicy),
• zakażenia bakteryjne i grzybicze skóry okolicy okołoodbytniczej,
• zakażenia wirusowe skóry okolicy odbytu, np. świąd często towarzyszy kłykcinom kończystym,
• zakażenia owsikami, glistnicą, świerzbem, wszawicą łonową,
• wrodzona nadwrażliwość na środki do higieny osobistej, intymnej, na papier toaletowy itd.,
• pierwotne choroby skóry jak łuszczyca, liszaj, wyprysk, leukoplakia, atopowe zapalenie skóry,
• choroby metaboliczne jak cukrzyca, niewydolność nerek lub wątroby, żółtaczka, nadczynność tarczycy, niedobór żelaza, miejscowe i ogólnoustrojowe niedobory immunologiczne,
• nieswoiste zapalenia jelit z uporczywą biegunką,
• tzw. mokry odbyt po operacjach proktologicznych; stałe wydzielanie z odbytu zawartości śluzowej, ropnej, kałowej powoduje macerację i drażnienie skóry,
• analne stosunki płciowe i zakażenia przenoszone drogą płciową,
• otyłość, głęboki rowek międzypośladkowy, duże pośladki, nadmierne owłosienie okolicy odbytu sprzyjają występowaniu świądu,
• złą i niewłaściwą higienę okolicy kroczowej,
• niewydolność zwieraczy okołoodbytniczych,
• nowotwory jelita grubego i odbytu,
• czynniki psychogenne.

Najczęściej obserwuje się u chorych tzw. samoistny świąd odbytu, kiedy nie można ustalić przyczyny dolegliwości i objawów.

Żeby rozpoznać świąd pierwotny należy wykluczyć choroby organiczne oraz zanalizować wszystkie czynniki, z którymi styka się pacjent, mogące być potencjalnymi alergenami.

Leczenie świądu odbytu

Leczenie świądu jest trudne i najczęściej objawowe ponieważ rzadko można ustalić pewną przyczynę świądu. Najczęściej leczenie ma na celu:

• eliminację bodźców przewodzonych zakończeniami czuciowymi z okolicy okołoodbytniczej sprawiającymi tak uporczywe dolegliwości,
• eliminację czynnika przyczynowego świądu,
• złagodzenie wtórnych zmian zapalnych skóry, które wynikły z powodu jej mechanicznego uszkodzenia (np. uporczywego drapania).
• eliminację potencjalnych czynników chemicznych powodujących nadwrażliwość skóry (z diety, kosmetyków, proszków do prania),
• rozpoznanie i leczenie chorób metabolicznych i miejscowych proktologicznych,
• leczenie stwierdzonych zakażeń bakteryjnych, grzybiczych i wirusowych,
• leczenie chorób odbytu (kłykciny, hemoroidy, nowotwory).